Το πάγκρεας εντοπίζεται στην περιοχή της άνω κοιλίας, πίσω από το στομάχι και δίπλα στον δωδεκαδάκτυλο (το ανώτερο τμήμα του λεπτού εντέρου). Πρόκειται για έναν εξωκρινή και ταυτόχρονα ενδοκρινή αδένα, με πολύ σημαντικό ρόλο και αποτελεί πρόκληση στην αντιμετώπιση των παθήσεων του, λόγω της θέσης του.
Το πάγκρεας εκτελεί δύο βασικές λειτουργίες:
- Σύνθεση πεπτικών ενζύμων και απελευθέρωσή τους στο λεπτό έντερο: τα ένζυμα αυτά διασπούν τους υδατάνθρακες, τις πρωτεΐνες και τα λιπαρά οξέα που λαμβάνονται από τις τροφές
- Παραγωγή των ορμονών γλυκαγόνη και ινσουλίνη και απελευθέρωσή τους στο αίμα: οι ορμόνες αυτές ρυθμίζουν την αποθήκευση και χρήση των συστατικών των τροφών για την λήψη ενέργειας.
Τι είναι η παγκρεατίτιδα
Η παγκρεατίτιδα αποτελεί σοβαρή φλεγμονή του παγκρέατος. Μπορεί να είναι οξεία, δηλαδή να χαρακτηρίζεται από αιφνίδιο ξεκίνημα και διάρκεια αρκετών ημερών, ή μπορεί να είναι χρόνια, με σταδιακή εξέλιξη στην διάρκεια ζωής του ατόμου. Η οξεία παγκρεατίτιδα μπορεί να εξελιχθεί σε χρόνια, όταν το άτομο καπνίζει ή καταναλώνει μεγάλες ποσότητες αλκοόλ.
Η ήπιας μορφής παγκρεατίτιδα μπορεί να υποχωρήσει άνευ θεραπευτικής αντιμετώπισης, στις βαρύτερες όμως περιπτώσεις οι επιπλοκές μπορεί να είναι σοβαρές.
Ποια είναι τα συμπτώματα
Τα σημεία και συμπτώματα της παγκρεατίτιδας, μπορεί να ποικίλουν αναλόγως την μορφή της (οξεία ή χρόνια). Το πιο κοινό σύμπτωμα είναι το άλγος, που εντοπίζεται περιμετρικά της κοιλίας και ο ασθενής δεν ανακουφίζεται εύκολα από αυτό. Ο πόνος μπορεί να αντανακλά στην πλάτη ή να επιδεινώνεται με την λήψη τροφής. Μπορεί επίσης να συνοδεύεται από:
- Πυρετό
- Ταχυκαρδία
- Εμετούς και ναυτία
- Ευαισθησία στην κοιλία κατά την αφή
Η οξεία παγκρεατίτιδα αποτελεί μία επείγουσα κατάσταση, η οποία πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα και αποτελεί μία από τις βασικότερες αιτίες γαστρεντερικών διαταραχών, που οδηγούν σε εισαγωγή στο νοσοκομείο, συνήθως με τη συνοδεία πυρετού, πόνου στην κοιλία, εμετούς και φούσκωμα της κοιλίας (μετεωρισμός).
Στην περίπτωση της χρόνιας παγκρεατίτιδας, ο κοιλιακός πόνος μπορεί να συνοδεύεται από δύσοσμα, λιπαρά κόπρανα (στεατόρροια) και ανεξήγητη απώλεια βάρους.
Ποια είναι τα αίτια που προκαλούν παγκρεατίτιδα
Στις περισσότερες περιπτώσεις, η παγκρεατίτιδα σχετίζεται με την παρουσία χολόλιθων (λίθοι της χοληδόχου κύστης και των χοληφόρων). Επιπλέον, το αλκοόλ και το κάπνισμα αποτελούν σημαντικούς παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση της παγκρεατίτιδας.
Άλλα αίτια, τα οποία μπορεί να οδηγήσουν στην εμφάνιση οξείας ή χρόνιας παγκρεατίτιδας είναι τα εξής:
- Ορισμένα φάρμακα
- Χειρουργική επέμβαση στην περιοχή της κοιλίας
- Λοιμώξεις
- Κυστική ίνωση
- Τραυματισμός στην περιοχή της κοιλίας
Τα επαναλαμβανόμενα επεισόδια παγκρεατίτιδας μπορεί να οδηγήσουν σε σοβαρή βλάβη του παγκρέατος, με απώλεια της ομαλής λειτουργίας του και πεπτικά προβλήματα, αλλά και σε σοβαρή χρόνια νόσο.
Διάγνωση
Ο γαστρεντερολόγος θα μελετήσει το ιστορικό, την κλινική εικόνα και τους παράγοντες κινδύνου (όπως το κάπνισμα και η κατανάλωση αλκοόλ) και ενδεχομένως να ζητήσει την διενέργεια εργαστηριακών εξετάσεων, για την επιβεβαίωση της διάγνωσης. Η εξέταση των επιπέδων των παγκρεατικών ενζύμων αμυλάση και λιπάση είναι απαραίτητη για την διάγνωση της οξείας παγκρεατίτιδας.
Το υπερηχογράφημα της κοιλίας αποτελεί ένα από τα πιο χρήσιμα διαγνωστικά εργαλεία, καθώς μπορούν να παραχθούν εικόνες του οργάνου, ώστε να μελετηθεί εκτενώς. Επιπλέον, η αξονική τομογραφία, η μαγνητική τομογραφία και το ενδοσκοπικό υπερηχογράφημα μπορούν να συμβάλλουν στην διάγνωση. Η ενδοσκοπική παλίνδρομη χολαγγειοπαγκρεατογραφία (ERCP) αποτελεί μια εξέταση, κατά την οποία μελετώνται οι χοληφόροι οδοί, μέσω των οποίων η χολή ρέει προς το έντερο, και ο παγκρεατικός πόρος και αντιμετωπίζονται παθήσεις των χοληφόρων και του παγκρέατος.
Θεραπεία
Στην περίπτωση της οξείας παγκρεατίτιδας ενδεχομένως να χρειαστεί εισαγωγή στο νοσοκομείο, για ενδοφλέβια χορήγηση υγρών και ηλεκτρολυτών, παυσίπονων και τοποθέτηση ρινογαστρικού καθετήρα, εάν κριθεί απαραίτητο, υπό την επίβλεψη του γαστρεντερολόγου. Η θεραπευτική προσέγγιση είναι κατά κύριο λόγο συμπτωματική, με στόχο την ανακούφιση του ασθενή, κυρίως από τον πόνο.
Για την αντιμετώπιση των επιπλοκών της παγκρεατίτιδας, ενδείκνυται η χειρουργική παρέμβαση, με την χρήση ενδοσκοπίου. Μέσω μικρών τομών, ο ιατρός εισάγει ενδοσκόπιο με κάμερα στο άκρο του, το οποίο τον καθοδηγεί και λαμβάνονται εικόνες. Τα ιατρικά εργαλεία εισάγονται μαζί με το ενδοσκόπιο, για την αφαίρεση χολόλιθων. Μετά την αφαίρεση των χολολίθων, η φλεγμονή κανονικά υποχωρεί και το πάγκρεας επανέρχεται στο φυσιολογικό.
Από την άλλη μεριά, η χρόνια παγκρεατίτιδα αποτελεί μεγαλύτερη πρόκληση στην αντιμετώπισή της. Η θεραπεία έγκειται περισσότερο στην ανακούφιση των ασθενών από τον πόνο και τα συμπτώματα, στην αλλαγή των διατροφικών συνηθειών, και στην διαχείριση των μεταβολικών διαταραχών, που είναι αποτέλεσμα της παγκρεατίτιδας. Επιπλέον, σε ορισμένες περιπτώσεις η λήψη παγκρεατικών ενζύμων είναι απαραίτητη για την ενίσχυση της απορρόφησης των θρεπτικών συστατικών των τροφών.